| А а | Е е | И и | У у | О о | Ы ы | Э э | Й й |
| Я я -- ya | Ю ю -- yu |
| М м | Н н | Р р | С с | Ш ш | Щ щ | Т т |
| Ж ж | Türkçedeki j sesi ile aynıdır. Fiil son eki olarak dönüş ve tekrarlama anlamı katan bir sestir. |
| жы | жэ | жа | жу | мажэ | нажэ | Жан | жэм |
| жэщ | жэр | ажэ | ежэ | ижэ | ежа | ижа |
| жэ | : koş |
| мажэ | : koşuyor |
| нажэ | : oraya koş |
| ажэ | : teke |
| жэрыжэ | : koşarak |
| жэщ | : gece |
| жэр | : hızlı |
| жейн | : uyumak |
| Сэ сожэ | Ben koşuyorum | Сэ сыжэрэ? | Ben koşuyor muyum? |
| Уэ уожэ | Sen koşuyorsun | Уэ ужэрэ? | Sen koşuyor musun? |
| Ар мажэ | O koşuyor | Ар жэрэ? | O koşuyor mu? |
| Сэ сожей Ben uyuyorum | Сэ сыжея? Ben uyudum mu? | Сэ сыжеящ Ben uyudum | Сэ сыжеинщ Ben uyurum |
| Уэ уожей Sen uyuyorsun | Уэ ужея? Sen uyudun mu? | Уэ ужеящ Sen uyudun | Уэ ужеинщ Sen uyursun |
| Ар мэжей O uyuyor | Ар жея? O uyudu mu? | Ар жеящ O uyudu | Ар жеинщ O uyur |
| Жэщым ужея? | Gece uyudun mu? | Умари жея? | Ömer de uyudu mu? |
| Сыжеящ | Uyudum | Ари жеящ | O da uyudu |
Ажэр жэру мажэ: Teke hızlı koşuyor.
Нанэ унэм щожей: Nine evde uyuyor.
| Жь жь | Bu ses j' sesin versiyonudur ses öğreticiden alınmalıdır. j sesinin biraz kalın sesidir. |
| жьы | жьэ | жьа | жьауэ | ужьэ | яжьэ | мыжьэ | мажьэ | жьажьэ | ежьэ |
жьы -- eski
жьы --rüzgar-hava
жьауэ - gölge-şemsiye
жьэ --pişmekten emir
жьа --pişmiş
жьэ --ağız
Мыр сыт? -- Bu nedir?
Ар жьауэщ -- O şemsiyedir.
Мыр сыт? -- Bu nedir?
Ар ужьэщ -- O gelinciktir.
Мыр сыт? -- Bu nedir?
Ар мажьэщ -- O taraktır.
Мыр ажэщ - Bu tekedir.
Мор ужьэщ - Şu gelinciktir.
Ари жьауэщ O da şemsiyedir.
| З з | Türkçe z harfi ile aynı sestir. |
| зы | зэ | зи | зу |
зы -- bir зэ -- bir defa зи -- hiç зэрызэ -- birer defa
зырыз -- birer tane зын -- süzmek (sıvıları)
| мазэ | ay |
| мыр мазэщ | bu aydır |
| мыр мaзэ? | bu ay mı? |
| Ар мазэщ | o aydır. |
| Зы мазэ | Bir ay |
| Зы жьауэ | Bir şemsiye |
| Зы ажэ | Bir teke |
| Зы танэ | Bir dana |
Sayı bildiren sözcüklerden bir nesnenin daima başına gelir.
Diğer tüm sayılar nesnenin sonuna gelir .
Ona kadar sayılar nesneye bitişik yazılır sondaki sesli harf düşer.
Daha büyük sayılar yine nesneden sonra gelir fakat ayrı yazılır.
| Мыр мэзщ | Bu ormandır. |
| Мэзыр инщ | Orman büyüktür |
| Сэ сыинщ | Ben büyüğüm |
| Ар инщ | O büyüktür |
| Уэ уинщ | Sen büyüksün |
| Умари инщ | Ömer de büyüktür. |
Ажэри ин? -- Teke de büyük mü? Ажэри инщ. -- Teke de büyüktür.
Мыщэри ин? -- Ayı da büyük mü? Мыщэри инщ. -- Ayı da büyüktür.
Ажэр мэзым мажэ. -- Teke ormana koşuyor.
Мыщэри мэзым мажэ. -- Ayı da ormana koşuyor.
Мы уэрамыр инщ. -- Bu cadde büyüktür
Мы уэрамыри инщ. -- Bu cadde de büyüktür.
Мыр сэ си уэрамщ. -- Bu benim sokağım.
Мыр сэри си уэрамщ. -- Bu benim de sokağım.
Мы уэрамыр сыту ин. -- Bu cadde ne büyük
Мы уэрамым ирижэ. -- Bu cadde boyunca koş.
Мор сэ си унэщ. -- Şu benim evim.
Ар сэри си унэщ. -- O benim de evim.
Мор уи анэщ. -- Şu senin annen.
Мори уи нанэщ. -- Şu da senin ninen.
Мыр си анэщ. -- Bu benim annem.
Мор си нанэщ. -- Şu benim ninem.
Ари си жьауэщ. -- O da benim şemsiyem.
Ар уи мажьэщ. -- O tarağın
Ари уи жьауэщ. -- O da şemsiyen
Мыр сэ си мэзщ. -- Bu benim ormanım.
Ар сэри си мэзщ. -- O benim de ormanım.
Ар Умари и мэзщ. -- O Ömer'in de ormanı.
| Б б | Türkçe b sesi ile aynı sesi verir, bı diye okunur. |
| бы | бэ | бо | бу | бий | бей | бажэ | банэ | бауэ | абы | мыбы |
| мобы | бын | бжэ | батэ | бэта | сабэ | щабэ |
бэ -- çok бий -- düşman бей -- zengin бажэ -- tilki банэ -- diken
бауэ -- nefes бын -- evlat cабэ -- toz
Мыр бжэ? Мыр сэ сибжэщ. -- Bu benim kapımdır.
Ар бжэщ. Мор уэ уибжэщ. -- Şu senin kapındır.
Ар инщ. Ар абы ибжэщ. -- O onun kapısıdır.
Унэр ( ар ) сэ си унэщ. -- Ev benim evim.
уэ уи унэщ. -- Ev senin evin.
абы и унэщ -- Ev onun evi.
Мэзыр ( ар ) сэ си мэзщ. - Orman (o) benim ormanım.
уэ уи мэзщ. senin ormanın.
абы и мэзщ. onun ormanı.
Мэзыр мыщэми ажэми бажэми я мэзщ.
Orman ayının da tekenin de tilkinin de ormanıdır.
| П п | Türkçe p sesi ile aynıdır, pı diye okunur. |
| пы | пэ | па | напэ | псы | псынэ | псэ | пасэ | пышэ | пашэ | пыз |
псы -- su псэ --can псынэ -- göze пасэ -- erken
пашэ -- önder lider уэс --kar уэсэпс -- çiğ
| Бажэр мэзым | сэ сoшэ. | Tilkiyi ormana | ben götürüyorum. |
| уэ бошэ. | sen götürüyorsun. | ||
| абы иешэ. | o götürüyor. |
| Бажэр мэзым | сэ сшащ | Tilkiyi ormana | ben götürdüm |
| уэ пшащ | sen götürdün | ||
| абы ишащ | o götürdü |
| Нанэ унэм | сэ сошэж. | Nineyi eve | ben götürüyorum. |
| уэ бошэж. | sen götürüyorsun. | ||
| абы иешэж | o götürüyor. |
| Нанэ унэм | сэ сшэжащ | Nineyi eve | ben götürdüm |
| уэ пшэжащ. | sen götürdün | ||
| абы ишэжащ. | o götürdü |
Burada ж nin kattığı anlamı farketmiş olmalısınız. Evine götürmek veya geldiği yere geri götürmek.Ben sen o şahıs eklerinin fiil başında nasıl şekillendiklerini de görmelisiniz. Aynı çıkışlı б ve п harflerinin ikinci tekil şahıslarda birbirlerinin yerine kullanıldıklarını da görebilirsiniz. Burada nine p halindedir. Belirteç ihtiyacı olmadığından düşmüştür. Yani ap ( belirtili o ) dur.
| Бажэр Умар мэзым ишэжащ. | Ömer tilkiyi ormana götürdü |
| Щынэр нанэ унэм ишэжащ. | Nine kuzuyu eve götürdü. |
| Шыр сэри унэм сошэж. | Ben de atı eve götürüyorum. |
Bu cümlelerin üçü de asli yerine dönüş ifade ederler. Herhangi bir ormana, eve değildir.
Telaffuzları iyi öğrenilmesi gereken anlamları ve anlam ilgileri sonradan kavranacak sözcükler.
| жэ | жа | ажэ | жан | жэн | жэщ | жащ | жэр | жэм | шэж | шыж | шаж | жэп |
| пэж | пажэ | жьэ | жьа | мажьэ | жьажьэ | жьы | пыжьэ | пыжьа | жьапщэ |
| жьыуэ | жьауэ | ужьэ | бы | бэ | бауэ | банэ | нобэ | бажэ | бжэн | пэбжэн | пабжэн |
| ибжьэн | тебжэн | ибжэн |
Kayıtlar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder